$$ \newcommand{\pv}{\mbox{p.v.}} \newcommand{\nm}{\noalign{\smallskip}} %\newcommand{\qed}{ $\Box$} \newcommand{\ds}{\displaystyle} %\newcommand{\pf}{\noindent {\sl Proof}. \ } \newcommand{\p}{\partial} \newcommand{\pd}[2]{\frac {\p #1}{\p #2}} \newcommand{\eqnref}[1]{(\ref {#1})} \newcommand{\Abb}{\mathbb{A}} \newcommand{\Cbb}{\mathbb{C}} \newcommand{\Hbb}{\mathbb{H}} \newcommand{\Ibb}{\mathbb{I}} \newcommand{\Nbb}{\mathbb{N}} \newcommand{\Kbb}{\mathbb{K}} \newcommand{\Rbb}{\mathbb{R}} \newcommand{\Sbb}{\mathbb{S}} \renewcommand{\div}{\mbox{div}\,} \newcommand{\la}{\langle} \newcommand{\ra}{\rangle} \newcommand{\Acal}{\mathcal{A}} \newcommand{\Bcal}{\mathcal{B}} \newcommand{\Ccal}{\mathcal{C}} \newcommand{\Ecal}{\mathcal{E}} \newcommand{\Fcal}{\mathcal{F}} \newcommand{\Hcal}{\mathcal{H}} \newcommand{\Lcal}{\mathcal{L}} \newcommand{\Kcal}{\mathcal{K}} \newcommand{\Ncal}{\mathcal{N}} \newcommand{\Dcal}{\mathcal{D}} \newcommand{\Pcal}{\mathcal{P}} \newcommand{\Qcal}{\mathcal{Q}} \newcommand{\Rcal}{\mathcal{R}} \newcommand{\Scal}{\mathcal{S}} \newcommand{\Tcal}{\mathcal{T}} %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % define bold face %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% \def\Ba{{\bf a}} \def\Bb{{\bf b}} \def\Bc{{\bf c}} \def\Bd{{\bf d}} \def\Be{{\bf e}} \def\Bf{{\bf f}} \def\Bg{{\bf g}} \def\Bh{{\bf h}} \def\Bi{{\bf i}} \def\Bj{{\bf j}} \def\Bk{{\bf k}} \def\Bl{{\bf l}} \def\Bm{{\bf m}} \def\Bn{{\bf n}} \def\Bo{{\bf o}} \def\Bp{{\bf p}} \def\Bq{{\bf q}} \def\Br{{\bf r}} \def\Bs{{\bf s}} \def\Bt{{\bf t}} \def\Bu{{\bf u}} \def\Bv{{\bf v}} \def\Bw{{\bf w}} \def\Bx{{\bf x}} \def\By{{\bf y}} \def\Bz{{\bf z}} \def\BA{{\bf A}} \def\BB{{\bf B}} \def\BC{{\bf C}} \def\BD{{\bf D}} \def\BE{{\bf E}} \def\BF{{\bf F}} \def\BG{{\bf G}} \def\BH{{\bf H}} \def\BI{{\bf I}} \def\BJ{{\bf J}} \def\BK{{\bf K}} \def\BL{{\bf L}} \def\BM{{\bf M}} \def\BN{{\bf N}} \def\BO{{\bf O}} \def\BP{{\bf P}} \def\BQ{{\bf Q}} \def\BR{{\bf R}} \def\BS{{\bf S}} \def\BT{{\bf T}} \def\BU{{\bf U}} \def\BV{{\bf V}} \def\BW{{\bf W}} \def\BX{{\bf X}} \def\BY{{\bf Y}} \def\BZ{{\bf Z}} %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % Abbreviate definitions of greek symbols %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% \newcommand{\Ga}{\alpha} \newcommand{\Gb}{\beta} \newcommand{\Gd}{\delta} \newcommand{\Ge}{\epsilon} \newcommand{\Gve}{\varepsilon} \newcommand{\Gf}{\Gvf} \newcommand{\Gvf}{\varphi} \newcommand{\Gg}{\gamma} \newcommand{\Gc}{\chi} \newcommand{\Gi}{\iota} \newcommand{\Gk}{\kappa} \newcommand{\Gvk}{\varkappa} \newcommand{\Gl}{\lambda} \newcommand{\Gn}{\eta} \newcommand{\Gm}{\mu} \newcommand{\Gv}{\nu} \newcommand{\Gp}{\pi} \newcommand{\Gt}{\theta} \newcommand{\Gvt}{\vartheta} \newcommand{\Gr}{\rho} \newcommand{\Gvr}{\varrho} \newcommand{\Gs}{\sigma} \newcommand{\Gvs}{\varsigma} \newcommand{\Gj}{\Phi^*} \newcommand{\Gu}{\upsilon} \newcommand{\Go}{\omega} \newcommand{\Gx}{\xi} \newcommand{\Gy}{\psi} \newcommand{\Gz}{\zeta} \newcommand{\GD}{\Delta} \newcommand{\GF}{\Phi} \newcommand{\GG}{\Gamma} \newcommand{\GL}{\Lambda} \newcommand{\GP}{\Pi} \newcommand{\GT}{\Theta} \newcommand{\GS}{\Sigma} \newcommand{\GU}{\Upsilon} \newcommand{\GO}{\Omega} \newcommand{\GX}{\Xi} \newcommand{\GY}{\Psi} %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% \newcommand{\BGG}{{\bf \GG}} \newcommand{\BGf}{\mbox{\boldmath $\Gf$}} \newcommand{\BGvf}{\mbox{\boldmath $\Gvf$}} \newcommand{\Bpsi}{\mbox{\boldmath $\Gy$}} \newcommand{\wBS}{\widetilde{\BS}} \newcommand{\wGl}{\widetilde{\Gl}} \newcommand{\wGm}{\widetilde{\Gm}} \newcommand{\wGv}{\widetilde{\Gv}} \newcommand{\wBU}{\widetilde{\BU}} %%%%%%%%%% \newcommand{\Jfrak}{\mathfrak{J}} %%%%%%%%%% \newcommand{\beq}{\begin{equation}} \newcommand{\eeq}{\end{equation}} %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% \def\ol{\overline} \def\bs{\backslash} \def\wt{\widetilde} \newcommand{\hatna}{\widehat{\nabla}} \DeclareMathOperator{\Ker}{Ker} \DeclareMathOperator{\divergence}{div} \DeclareMathOperator{\Real}{Re} \DeclareMathOperator{\sgn}{sgn} \DeclareMathOperator{\dist}{dist} \DeclareMathOperator{\supp}{supp} %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% $$ 移流方程式の L^p 解の存在

移流方程式の \(L^p\) 解の存在

pdfバージョンはこちらから 元のページに戻る

\(\GO\) を \(\Rbb^d\) の有界領域とし, その境界 \(\p \GO\) は区分的に \(C^1\) 級であるとする. また, \(n(x)\) を点 \(x \in \p \GO\) における外向き単位法線ベクトルとする. さらに, \(a(x) = (a_1(x), \ldots, a_d(x))\) を \(\ol{\GO}\) 上の \(C^1\) 級ベクトル場とし, 各 \(x \in \ol{\GO}\) において \(|a(x)| \neq 0\) とする. このとき, 領域 \(\GO\) の境界 \(\p \GO\) を次の3つに分解する. \begin{align*} \GG_+ :=& \{ x \in \p \GO \mid n(x) \cdot a(x) > 0 \},\\ \GG_- :=& \{ x \in \p \GO \mid n(x) \cdot a(x) < 0 \},\\ \GG_0 :=& \p \GO \bs (\GG_+ \cup \GG_-). \end{align*}

\(x_0 \in \GG_-\) とし, 初期値問題 \[ \begin{cases} \frac{dx}{dt}(t) = a(x(t)),\\ x(0) = x_0 \tag{1} \end{cases} \] を考える. ベクトル場 \(a\) が \(\ol{\GO}\) 上で \(C^1\) 級であるから, 初期値問題 (1) は一意解 \(X(t; x_0)\) を持つ. この解 \(X(t; x_0)\) に対して, $$ \tau_+(x_0) := \sup \{ t \geq 0 \mid X(t; x_0) \in \GO \} $$ とおく. 簡単のため, 以下では \(T_+ := \sup_{x_0 \in \GG_-} \tau_+(x_0) < \infty\) を仮定する. また, 領域 \(\GO\) の部分集合 \(\GO_0\) を $$ \GO_0 := \{ x \in \GO \mid \mbox{ある } x_0 \in \GG_- \mbox{ とある } 0 < t < \tau_+(x_0) \mbox{ が存在して } x = X(t; x_0) \} $$ で定義し, 以下では集合 \(\GO \backslash \GO_0\) の測度が \(0\) であることを仮定する.

\(1 \leq p < \infty\) とする. \(\GG_+\) 上の関数 \(u_0\) に対して $$ \| u_0 \|_{L^p(\GG_+; |n \cdot a|)} := \left( \int_{\GG_+} |u_0(x_0)|^p |n(x_0) \cdot a(x_0)|\,d\Gs_{x_0} \right)^{1 / p} $$ とし, $$ L^p(\GG_+; |n \cdot a|) := \{ u_0 \mid \| u_0 \|_{L^p(\GG_+; |n \cdot a|)} < \infty \} $$ とする. 同様にして, 関数空間 \(L^p(\GG_-; |n \cdot a|)\) を定義する.

\(1 \leq p < \infty\), \(u_0 \in L^p(\GG_-; |n \cdot a|)\), \(f \in L^p(\GO)\) とし, 次の境界値問題を考える. \[ \begin{cases} a(x) \cdot \nabla u(x) = f(x), &x \in \GO,\\ u(x) = u_0(x), &x \in \GG_-. \tag{2} \end{cases} \] 境界値問題 (2) の \(L^p\) 解の存在について考察する. 境界値問題 (2) の \(L^p\) 解 は次のように定義される.

\(1 \leq p < \infty\) とする. \(u \in L^p(\GO)\) が境界値問題 (2) の \(L^p\) 解であるとは, \(\Gvf|_{\GG_+} = 0\) を満たす任意の \(\Gvf \in C^1(\GO) \cap C^0(\ol{\GO})\) に対して $$ \int_\GO u(x) \div(- a(x) \Gvf(x))\,dx = \int_{\GG_-} u_0(x_0) \Gvf(x_0) |n(x_0) \cdot a(x_0)|\,d\Gs_{x_0} + \int_\GO f(x) \Gvf(x)\,dx $$ が成立することをいう.

\(p = \infty\) の場合も同様に \(L^p\) 解を定義することができるが, 解や境界値, 非斉次項を連続関数で近似できない等の問題が残る.

境界値問題 (2) の \(L^p\) 解は存在する.

まず, \(u_0 \in C^1_0(\GG_-)\), \(f \in C^1_0(\GO_0)\) のとき, 境界値問題 (2) の古典解が存在することを証明する. \(\GO \cup \GG_-\) 上の関数 \(u\) を以下で定義する. \[ u(x) := \begin{cases} u_0(x), &x \in \GG_-,\\ u_0(x_0) + \int_0^t f(X(s; x_0))\,ds, &x = X(t, x_0) \in \GO_0,\\ 0, &otherwise. \tag{3} \end{cases} \] 特性曲線の方法により, この関数 \(u\) が古典解となっていることが分かる.

次に, \(1 \leq p < \infty\), \(u_0 \in C^1_0(\GG_-)\), \(f \in C^1_0(\GO_0)\) のとき, (3) で定義される古典解 \(u\) は \(L^p\) 解であることを証明する. 境界 \(\p \GO\) の近傍では \(f = 0\) であるから, (3) で定義される関数 \(u\) の定義域を \(C^1(\GO) \cap C^0(\ol{\GO})\) の元として \(\ol{\GO}\) へ拡張できる. あとは部分積分により結論が得られる.

続いて, \(1 \leq p < \infty\), \(u_0 \in C^1_0(\GG_-)\), \(f \in C^1_0(\GO_0)\) のとき, (3) で定義される古典解 \(u\) は評価式 \[ \| u \|_{L^p(\GO)} \leq 2^{1 - 1/p} A_0^{1/p} \| u_0 \|_{L^p(\GG_-; |n \cdot a|)} + 2^{1 - 1/p} A_p^{1/p} \| f \|_{L^p(\GO)} \tag{4} \] を満たす. ただし, \begin{align*} A_0 :=& \sup_{x_0 \in \GG_-} \int_0^{\tau_+(x_0)} \exp \left( \int_0^t (\div a)(X(r; x_0))\,dr \right)\,dt,\\ A_p :=& \sup_{x_0 \in \GG_-} \tau_+(x_0)^{p - 1}\int_0^{\tau_+(x_0)} \exp \left( \int_0^t (\div a)(X(r; x_0))\,dr \right)\,dt \end{align*} である. 証明は [1] に譲る.

最後に, 任意の \(u_0 \in L^p(\GG_-; |n \cdot a|)\), \(f \in L^p(\GO)\) に対して境界値問題 (2) の \(L^p\) 解が存在することを証明する. \(C^1_0(\GG_-)\), \(C^1_0(\GO_0)\) はそれぞれ \(L^p(\GG_-; |n \cdot a|)\), \(L^p(\GO)\) で稠密であるから, \((u_0, f) \in L^p(\GG_-; |n \cdot a|) \times L^p(\GO)\) に収束する点列 \((u_{0, n}, f_n) \in C^1_0(\GG_-) \times C^1_0(\GO_0)\) が取れる. \((u_{0, n}, f_n)\) に対応する境界値問題 (2) の古典解を \(u_n\) とすると, 評価式 (4) より \(\{ u_n \}\) は \(L^p(\GO)\) の Cauchy 列である. よって, 極限 \(u = \lim_{n \rightarrow \infty} u_n \in L^p(\GO)\) が存在する. また, 古典解 \(u_n\) は \(L^p\) 解でもあったから, 任意の \(n \in \Nbb\) と \(\Gvf|_{\GG_+} = 0\) を満たす任意の \(\Gvf \in C^1(\GO) \cap C^0(\ol{\GO})\) に対して $$ \int_\GO u_n(x) \div(- a(x) \Gvf(x))\,dx = \int_{\GG_-} u_{0, n}(x_0) \Gvf(x_0) |n(x_0) \cdot a(x_0)|\,d\Gs_{x_0} + \int_\GO f_n(x) \Gvf(x)\,dx $$ が成立する. 両辺で \(n \rightarrow \infty\) の極限を取れば, $$ \int_\GO u(x) \div(- a(x) \Gvf(x))\,dx = \int_{\GG_-} u_0(x_0) \Gvf(x_0) |n(x_0) \cdot a(x_0)|\,d\Gs_{x_0} + \int_\GO f(x) \Gvf(x)\,dx $$ が得られる. よって, 先の極限関数 \(u\) が境界値問題 (2) の \(L^p\) 解であることが分かった.

以上より, 任意の \(u_0 \in L^p(\GG_-; |n \cdot a|)\), \(f \in L^p(\GO)\) に対して境界値問題 (2) の \(L^p\) 解は存在する.

\(\Box\)

参考文献

  1. 川越 大輔, 移流方程式の解の \(L^p\) 評価.
  2. Wikipedia: Convection-diffusion equation